09.06.2021ԵԹԵ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԸ ՉՄԻՋԱՄՏԵՐ, ՂԱՐԱԲԱՂ ԸՆԴՀԱՆՐԱՊԵՍ ՉԷՐ ԼԻՆԻ. Խոսրով Հարությունյան
Հայաստանի նախկին վարչապետ, «Հայաստանի քրիստոնեա-դեմոկրատական միություն» կուսակցության նախագահ Խոսրով Հարությունյանի հետ զրուցել ենք հայ-ադրբեջանական սահմանի լարվածության, Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հեռանկարների, այդ գործընթացներում Ռուսաստանի դերի, ինչպես նաև Հայաստանում առաջիկա արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների թեմաներով:
– Գրեթե մեկ ամիս է, ինչ լարված վիճակ է Հայաստանի` Ադրբեջանի հետ սահմանին: Ի՞նչը հանգեցրեց այս լարվածությանը եւ ի՞նչ ելք եք տեսնում այս իրավիճակից:
– Այն քայլերն ու գործողությունները, որոնք գործող կառավարությունը ձեռնարկեց եռակողմ հայտարարության ստորագրումից հետո, բացարձակապես չեն բխում ստանձնած պարտավորություններից: Հենց սկզբից ընդդիմությունը հայտարարեց, որ եռակողմ հայտարարությունն այն քաղաքական և իրավական հիմքն է, որը հնարավորություն տվեց վերջ տալ արյունահեղությանը:
Լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների չվերսկսման երաշխիքը ռուս խաղաղապահների ներկայությունն է տարածաշրջանում, մասնավորապես` Լեռնային Ղարաբաղում : Եվ բոլոր կողմերը, առաջին հերթին` հայկական կողմը, պետք է ամեն կերպ աջակցեն և նպաստեն Ռուսաստանի խաղաղապահ ուժերի գործունեությանը: Հայտարարության մեջ նշվում է հետևյալ սկզբունքը. զորքերը մնում են իրենց տեղակայման վայրերում, որոնք նրանք զբաղեցնում էին եռակողմ հայտարարության ստորագրման պահին:
Անսպասելիորեն, Փաշինյանը, ելնելով որոշ բանավոր խոստումներից կամ պայմանավորվածություններից, որոշեց զորքերը հետ քաշել Հայաստանի սահմաններ ՝ դրանով զիջելով ռազմավարական նշանակության շատ կարևոր դիրքեր:
Ընդդիմությունը կտրուկ քննադատեց այս քայլը ՝ շեշտելով, որ եթե ռազմավարական բարձունքները զիջեն թշնամուն, դրանով անվտանգության նոր սպառնալիքներ են ձեւավորվում ոչ միայն Սյունիքի, այլ` ամբողջ Հայաստանի համար:
Պատերազմի արդյունքում Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանը մի քանի անգամ մեծացավ: Հասկանալի է, որ վեց ամսվա ընթացքում հնարավոր չէ ամբողջ սահմանը սարքավորել, բայց մենք պարտավոր էինք նշել ռազմավարական նշանակության բարձունքները: Փաշինյանի գործողությունների արդյունքում Ադրբեջանը հնարավորություն ստացավ ուղղակիորեն սպառնալ մեր սահմաններին ՝ դրանով իսկ վտանգելով մեր տարածքային ամբողջականությունն ու անձեռնմխելիությունը:
– Որքանո՞վ է հիմա նպատակահարմար կատարել սահմանազատումը:
Սովորաբար սահմանազատումն արվում է այն ժամանակ, երբ պետությունների միջև հաստատված են դիվանագիտական հարաբերություններ , և նրանք գտնվում են բարիդրացիական հարաբերություններում, կարող են հանգիստ քննարկել ցանկացած տարածքային վեճ: Մենք այսօր նման իրավիճակում չենք: Իհարկե, այժմ նպատակահարմար չէ իրականացնել այդ աշխատանքը նույնիսկ միջնորդների, այդ թվում ՝ ի դեմս Ռուսաստանի մասնակցությամբ, քանի որ մենք իբր կամավոր ենք ստորագրում փաստաթուղթը, բայց ատրճանակը ուղղված է մեր ճակատին:
Այժմ Հայաստանը գտնվում է Ադրբեջանի կողմից ուղղակի ռազմական սպառնալիքի տակ, և միակ ուժը, որը կարող է փոքր-ինչ զսպել նրանց ճնշումը, Ռուսաստանի ռազմական ուժերի ներկայությունն է Հայաստանի հարավային սահմանին, բայց դա ծայրաստիճան անբավարար է սահմանների գծանշումն իրականացնելու համար: Հիշեցնեմ, որ մեծ տերությունները` ներառյալ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները ՝ ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան, խոսեցին ուժի սպառնալիքի ազդեցության տակ սահմանի նշագրման անթույլատրելիության մասին:
Ուժի ճնշման տակ իրավիճակը կայունացնելու ցանկացած փորձ հնարավոր է մի փոքր հետաձգի հակամարտության լուծումը, բայց դա ժամային ռումբ կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար:
– Ըստ համաձայնագրի` խաղաղապահ ուժերը տարածաշրջանում կմնան եւս 4,5 տարի: Այսինքն ՝ այս ռումբը կարո՞ղ է պայթել ժամկետի ավարտից հետո:
– Այդպիսի հեռանկարը չի կարելի բացառել: Վաղ թե ուշ կողմերից մեկը կփորձի ինչ-որ իրավիճակ օգտագործել և վերսկսել ռազմական գործողությունները` շահերի հավասարակշռությունը վերականգնելու համար: Ռազմական գործողությունների ակտիվ փուլն ավարտվել է, բայց պատերազմը շարունակվում է: Մենք դա տեսնում ենք ամեն օր մեր սահմաններին: Այս պայմաններում անհնար է ասել, որ շահերի հավասարակշռությունը վերականգնված է:
Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հիմքում միշտ եղել է Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնակառավարման անքակտելի իրավունքը, ուստի մինչև տարածաշրջանում կայունության մեջ շահագրգիռ բոլոր կողմերը չհասնեն նրան , որ ցանկացած ժողովրդի բնական իրավունքը ամբողջ ծավալով հաշվի առնվի , անհնար է ասել, որ հակամարտությունը լուծված է:
– Ռուսաստանի նկատմամբ պարբերաբար հնչեցվում են մեղադրանքներ պասիվության եւ իրավիճակին անբավարար միջամտության համար: Ձեր կարծիքով, որքանո՞վ է այսօր արդյունավետ մեր արտաքին քաղաքականությունը, եւ որքանո՞վ մենք կարող ենք հույս դնել արտաքին շահագրգիռ խաղացողների միջամտության վրա` իրավիճակը կարգավորելու համար:
– Մենք պետք է արձանագրենք որոշ հստակ փաստեր. նախ, եթե Ռուսաստանը չգործեր, դեռ անհասկանալի է, թե ինչպես կավարտվեր այս պատերազմը: Ռազմական գործողությունների ողջ ընթացքում Ռուսաստանը փորձում էր ազնվորեն կատարել իր պարտավորությունները ` որպես ռազմավարական դաշնակից: Եթե չլինեին ռուս խաղաղապահները, այսօր այնտեղ խաղաղություն չէր լինի: Եթե Ռուսաստանը չմիջամտեր, Ղարաբաղ ն ընդհանրապես չէր լինի: Իհարկե, Ռուսաստանը միշտ առաջնորդվելու է իր սեփական շահերով: Մեր խնդիրն է այնպես անել, որ մեր և Ռուսաստանի շահերը համընկնեն :
Եւ եթե ուզում ենք, որ մեզ հետ հաշվի նստեն, պետք է մեզ դրսեւորենք որպես ռազմավարական դաշնակից բոլոր ոլորտներում և հարաբերություններում:
Ամեն դեպքում այն սպառնալիքների համատեքստում, որը Փաշինյանը ստեղծեց իր` Հայաստանին սահմաններին գործողություններով , Ռուսաստանի դեմ արտահայտվելը կամ ասել, որ Ռուսաստանը մեզ պարտական է` անհեթեթություն է: Ճիշտ կլիներ, որ Ռուսաստանը հայտարարեր, թե որն է իր համար կարմիր գիծը, ինչպես դա արեց Իրանը: Քանի նա դեռ դա չի հայտարարել, շատերը հնարավորություն ունեն շահարկելու Ռուսաստանի և ռուս խաղաղապահների դերը մեր տարածաշրջանում: Ես խորհուրդ կտայի, որ ռուսական կառավարող փորձագետիտական օղակները սահմանեն այն կարմիր գիծը, որից այն կողմ զիջումներ չեն լինի: Սա շատ բան կպարզաբանի:
– Առաջիկա արտահերթ ընտրությունների մասնակիցների մեջ տեսնու՞մ եք ուժեր, որոնք կարող են երկիրը ոտքի հանել:
– Ես այն քաղաքական գործիչներից եմ, որոնք մինչեւ հիմա համոզված են, որ Փաշինյանն ու նրա թիմը պետք է հեռացվեին ու դատարանի առաջ կանգենցվեին: Այս իրավիճակը չէր կարելի շտկել ընտրությունների միջոցով: Ընտրությունները ասոցացվում են իշխանության համար պայքարի հետ:
Բայց հիմա խոսքը գնում է ոչ թե իշխանության, այլ` պետականության ազատ անկման կասեցման մասին, որին ականատես ենք լինում: Այսօր ոչ մի ինստիտուտ չի գործում: Այսօր մենք իշխանություն բացարձակապես չունենք: Առաջիկա ընտրություններն ոչ թե հարմար ռեժիմի ընտրություն են, այլ` Հայաստանի ապագայի : Կա՛մ Հայաստանը գոյություն է ունենալու, կա՛մ էլ չի լինելու: Այսօր կան այնպիսի ուժեր, որոնք կարող են հուսադրել, որ ապագայի հեռանկար դեռեւս կա, և, համագործակցելով, կարող են երկիրը դուրս բերել այս անդունդից:
Զարուհի Բաբուխանյան
www.iravunk.com
դեպի ետ