• Աշխարհաքաղաքականություն
• Ազգային անվտանգություն
• Հայության հիմնախնդիրներ
• Տնտեսագիտություն

ՊԵՏՔ Է ԳԻՏԱԿՑԵԼ ԱՅՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՐԺԵՔԸ, ՈՐՈՆՔ ՀՆԱՐԱՎՈՐ Է ՊԱՀՊԱՆԵԼ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ՀԵՏ. Մանասյան

«Իրավունք»-ը զրուցել է ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, քաղաքագետ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՄԱՆԱՍՅԱՆԻ հետ՝ անդրադառնալով հայ-ռուսական հարաբերություններին, ինչպես նաեւ տարածաշրջանային այլ հարցերի:

— Ինչպե՞ս կգնահատեք ներկայիս հայ-ռուսական հարաբերությունները, եւ Ձեր կարծիքով, դրանք այժմ ինչպիսի՞ փուլում են գտնվում:

— Նախ նշեմ, որ միջպետական հարաբերություններն այսօր շատ արագ են փոխվում։ Իրադարձությունները հաջորդում են միմյանց այնպես, որ հաճախ մեկ-երկու ամիս առաջ ոչ ոք չէր պատկերացնում որոշ ներկայիս իրավիճակները։ Սա վերաբերում է նաեւ մեր եւ Ռուսաստանի հարաբերություններին. որոշ խնդիրներ հանկարծակի են դուրս գալիս, երբ մինչ այդ գործընթացները դիվանագիտական եւ քաղաքական մակարդակում քողարկված են եղել։ Ընդհանուր՝ հարաբերությունները ոչ թե «կայուն կամ անշարժ» են, այլ գտնվում են փոփոխվող, զգայուն փուլում՝ կախված ոչ միայն բեւեռային քաղաքականությունից, այլեւ առկա կոնկրետ շահերից եւ ընթացիկ գնահատումներից։

— Իսկ ի՞նչն է այսօր այդ արագ փոփոխությունների հիմքում. ներսից (հայաստանյան) կամ արտաքին պատճառնե՞րն են հիմնականը:

— Կապ ունի երկու գործոնի հետ։ Նախ՝ պետությունները այսօրվա աշխարհում հիմնականում գործում են իրենց կոնկրետ, ընթացիկ շահերի տեսանկյունից. ինչն առաջնահերթ է այսօր՝ կարող է տարբեր լինել վաղվա օրով։ Երկրորդը՝ դիվանագիտական գործընթացների բնույթը. շատ քայլեր ծրագրավորվում են պետական ծառայությունների մակարդակում եւ չեն արտացոլվում անմիջապես հանրային։ Ամենավճռորոշն այն է, թե ինչպես են կոնկրետ պետությունները գնահատում իրենց շահերը, որոնց պատճառով փոխում են վարքագիծը։ Այդ պատճառով հարաբերությունների գծապատկերը հաճախ տեսանելի չէ։

— Այսինքն՝ չպե՞տք է միակողմանի ընկալել պաշտոնական հայտարարությունները:

— Հանրային հայտարարությունները հաճախ ունեն բուն նպատակներ՝ ազդելու մյուս կողմի պահվածքի վրա կամ տեղեկատվական դաշտում հստակ դիրքավորմամբ փոխել մյուսների գնահատականը։ Սակայն, ասում են մեկ բան, գործում են՝ ըստ իրենց իրական շահերի։ Ի՞նչն է որոշիչը՝ ոչ հայտարարությունը, այլ գործողությունները, դիվանգործության լոգիկան ու հեռահար շահերը։

— Ռուսաստանի հետ կապված՝ շատ քննարկումներ կան Բաքվի եւ Մոսկվայի փոխհարաբերությունների մասին: Դուք նշում եք, որ Ռուսաստանը որոշ առումներով սխալվել է: Դա ինչո՞վ է պայմանավորված:

— Իմ դիտարկմամբ` Ռուսաստանի եւ Ադրբեջանի հարաբերություններում ժամանակին եղել են գնահատականների ու սպասումների տարբերություններ։ Միանշանակ պետք է նշել՝ ուժեղ պետությունների մեջ նույնպես աշխատում են ծառայություններ ու ծրագրեր, որոնց քայլերը նախապես հաշվարկում են, բայց նույնիսկ այնտեղ սխալներ են լինում։ Ռուսաստանը, ըստ իմ կարծիքի, ժամանակին չընդգծեց այն հիմնարարը, թե՝ լավ, գործնական ու վստահելի գործընկերը պետք է արտաքին փոխհարաբերություններում ավելի շատ լինի։ Մինչդեռ հավատարմությունն ու կայուն փոխգործակցությունը հաճախ ավելի արժեքավոր են, քան միայն շոշափելի խոստումները։

— Ինչպե՞ս է այս ընդհանուր տրամաբանությունն անդրադառնում Հայաստանի վրա:

— Հայաստանին պետք է ունենալ սեփական, հստակ ռազմավարական եւ ստրատեգիական շահերի գիտակցում։ Հենց սա է թույլ տալիս տարբերակել այն, ինչ օգտակար է համակողմանի եւ ինչը միայն արտաքին ազդակների վրա հիմնված կամ անցողիկ է։ Միեւնույն ժամանակ, պետք է ընդունել, որ ոչ մի մեծ կամ միջին պետություն չի «աշխատում» մեզ համար համընթաց՝ բոլորը գործում են ըստ իրենց շահերի։ Այդ իրողությունը հաշվի առնելն է ռազմավարական ինքնության եւ քաղաքական արձագանքների կարեւորագույն նախապայմաններից մեկը։

— Իսկ ինչպիսի՞ն պետք է լինի Հայաստանի կարգավիճակը՝ դիմագրավելու համար այդ արագ եւ հաճախ անանուն փոփոխություններին:

— Մի քանի գործիք՝ առաջին հերթին՝ ռազմավարական ինքնորոշում. հստակեցնել, թե ինչ ենք ուզում երկարաժամկետում։ Երկրորդ՝ քաղաքական ու դիվանագիտական ինստիտուտների կարողությունների ամրապնդում՝ իրավիճակներ արագ հասկանալու եւ հստակ պատասխաններ մշակելու համար։ Երրորդ՝ հարաբերությունների տարվող բազմազանություն՝ ոչ ամբողջովին կախված լինել մեկ աղբյուրից, բայց գիտակցել այն հարաբերությունների արժեքը, որոնք հնարավոր է պահպանել Ռուսաստանի հետ։ Եվ վերջապես՝ ներքին կանխատեսման ու հանրային մեկնաբանության չափավորություն:

— Դուք նշում եք, որ պետք է ոչ միայն լսել՝ ինչ ասում են, այլեւ տեսնել՝ ի՞նչ են ուզում իրականում. ո՞ր նշաններն են մտահոգիչ կամ պարզ ազդանշաններ, որոնք հուշում են, թե հարաբերություններն անցնում են այլ փուլ:

— Կա մի քանի ամուր ցուցիչ՝ առաջինը՝ դիվանագիտական ակտիվության ձեւափոխություն։ Երկրորդը՝ տնտեսական ու ռազմական համագործակցության կոնկրետ փոփոխություններ։ Երրորդը՝ քաղաքական հաղորդագրությունների լեզուն՝ ամբիոնային հայտարարություններից իրական գործողությունների անցում։ Վերջապես՝ տեղեկատվական դաշտում ու կեղծ-ռեալ քայլերի միջեւ տարբերությունը. երբ ինչ-որ բան դեռ «չի երեւում», սակայն արագ հայտնվում է, համապատասխանում է այն դինամիկային, որի մասին խոսում եմ։

— Իսկ ինչպե՞ս պետք է գործել երկկողմանի հարաբերություններում՝ սխալներ թույլ չտալու համար:

— Պետք է կարողանալ կատարել ռազմավարական շահերի հստակ պարզեցում եւ դիվանագիտական կարողությունների ամրապնդում։ Պետք է միաժամանակ հասկանալ, որ երկկողմանի հարաբերություններում ամեն ինչ հենց այնպես չի որոշվում միայն խոսքերով. կարեւորը՝ կոնկրետ քաղաքական ու դիվանագիտական քայլերն են, որոնք ցույց են տալիս իրական ձգտումները։ Ժամանակակից աշխարհում արագ փոփոխվող դաշտում մեզ պետք է հստակ իրավիճակները գնահատելու, այլ ոչ թե միայն արձագանքելու կարողություն։

Դիանա Մանուկյան
www.iravunk.com