ԽԻՍՏ ԿԱՍԿԱԾՈՒՄ ԵՄ, ՈՐ ՓԱՇԻՆՅԱՆՆ ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՀԵՏԵՎՈՐԴ Է. Գևորգ Աճեմյան

«Իրավունք»-ը զրուցել է Նիկոլ Փաշինյանի աշխատակազմի գործերի նախկին կառավարիչ, «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության նախկին անդամ ԳԵՎՈՐԳ ԱՃԵՄՅԱՆԻ հետ: Հիշեցնենք, որ կարճատեւ պաշտոնավարման ընթացքում մամուլում լայն արձագանք գտավ նրա հատկապես երկու հայտարարությունները: Նախ այն, որ ասաց, թե ինքը «Կյանքի խոսք»-ի հետեւորդ է, իսկ արդեն հետո՝ բարձրաձայնեց ՔՊ-ում տիրող դիկտատուրայի մասին եւ կոչ արեց չքվեարկել այն ժամանակ դեռ «Իմ քայլը» կոչվող դաշինքի օգտին:

«ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԳՐԵԹԵ ԱՄԲՈՂՋ ՎԵՐՆԱԽԱՎԻ ՈՐՍ ԵՆ ՍԿՍԵԼ»

— Լինելով Փաշինյանի աշխատակազմի գործերի նախկին կառավարիչ եւ ՔՊ թիմի նախկին անդամ՝ ինչպե՞ս եք վերաբերում այն ամենին, ինչ տեղի է ունենում վերջին շաբաթներում Հովհաննավանքում:

— Եթե կարճ, ապա շատ վատ եմ վերաբերվում Հովհաննավանքում տեղի ունեցածին, առհասարակ՝ Նիկոլ Փաշինյանի սկսած դեմարշին Առաքելական Եկեղեցու դեմ։ Սա, ինչպես իշխանություններն են ցանկանում ներկայացնել, այլեւս եկեղեցու ինչ-որ անդամների դեմ գործողություններ չեն, սա հենց եկեղեցու դեմ գործողություններ են։ Եկեղեցին քարերն ու շինությունները չեն, այլ մարդիկ, որ ձեւավորում են այն, իսկ իշխանությունները եկեղեցու գրեթե ամբողջ վերնախավի որս են սկսել։

— Ի՞նչ եք կարծում՝ եթե որեւէ այլ կրոնական կազմակերպության կառույցում տեղի ունենար այն, ինչ Հայ Առաքելական եկեղեցուն պատկանող վանքում է տեղի ունենում, արդյոք այսքան լուռ կլինեին միջազգային կառույցները, դեսպանատները:

— Հայ Առաքելական եկեղեցին մնացած բոլոր կրոնական կազմակերպությունների հանդեպ ունի առավելություն: Եվ առհասարակ՝ հասարակական, քաղաքական, հոգեւոր եւ մշակութային կյանքում այն պետությունից մինչեւ առնվազն այս տարի ունեցել է աջակցություն, անգամ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարման ժամանակ: Ըստ իս, այս հարցով միջազգային կառույցների կամ իրավապաշտպան կազմակերպությունների տրամաբանությունը հետեւյալն է՝ պետք է օգնել ոչ թե գերիշխող դիրք ունեցողին, այլ նրանց, ովքեր ավելի թույլ են եւ խոցելի: Այսինքն՝ որոնք փոքրամասնություն են կազմում կամ բացարձակ փոքրամասնություն են: Հետեւաբար, տարօրինակ չեմ համարում լռությունը: Բնականաբար, եթե մյուս կրոնական կազմակերպությունների նկատմամբ նույն բանը լիներ, կարծում եմ՝ արձագանք կլիներ, բայց ընդամենը կարձանագրեին, որ այսպիսի բան է տեղի ունեցել, զեկույցներ կուղարկեին համապատասխան եվրոպական կառույցներ, կկազմեին արձանագրություններ եւ Հայաստանի մասին կարծիք կձեւավորվեր միջազգային հանրությունում: Այսքանը:

«ՍԱ ԼՐԻՎ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՀԱՐՑ Է, ԲԱՑԱՐՁԱԿ ԿԱՊ ՉՈՒՆԻ ՀԱՎԱՏՔԻ ՀԵՏ»

— Դուք քաջածանոթ եք ՔՊ-ական ողջ վերնախավի հետ, հավատո՞ւմ եք, որ նրանք անկեղծորեն անում են այս ամենը՝ առաջնորդվելով հավատքով:

— Կարծում եմ՝ սա բացարձակ կապ չունի հավատքի հետ, սա եկեղեցու ազդեցությունը թուլացնելու, այն խարխլելու միտում ունի: Ինչու, որովհետեւ եկեղեցում շատերը հայտնի պատճառներով չեն սիրում Նիկոլ Փաշինյանին, ինչը նորմալ եմ համարում: Մարդիկ իրենց մի մասը թողել են թշնամու տարածքում, այս մարդու կառավարման ժամանակ ոչ թե Հայաստանի հանրապետությունն, այլ Հայոց աշխարհը մոտ 25-30 տոկոսով փոքրացել է: Արցախում թողել ենք բազմադարյա վանքեր, ճարտարապետություններ, շինություններ, մեր հայրենակիցները՝ մոտ 140 հազար արցախցի, բռնի տեղահանվել են: Այնտեղ է մնացել մեր ինքնությունը, պատմությունը, մշակույթը… Եվ, բնականաբար, զայրույթը նորմալ եմ համարում, բնական է, որ չպետք է սիրեին:

Բայց մյուս կողմից, իհարկե կան, այսպես ասած, «օբյեկտիվ» պատճառներ իշխանության կողմից այսպիսի քայլերի գնալու: Կարող է իրենք մտածում են, որ Առաքելական եկեղեցին ավելի շատ տեղ է տալիս ռուսական ուղղվածության քաղաքական գործիչներին: Պետք է այս տիրույթում դիտարկել հարցը: Չնայած՝ ես շատ հավատացյալ մարդկանց եմ ճանաչում ՔՊ-ում, որոնք պարկեշտ են, բայց կարծում եմ՝ սա հավատքի հետ բացարձակ կապ չունի, լրիվ քաղաքական հարց է: Բայց, մեկ է, ինչ անում են իշխանությունները միանշանակ անընդունելի է՝ անգամ եթե ցանկանում են, այսպես ասած, ռուսական ծիրից դուրս գալ, ինչ-որ քաղաքական դիվերսիֆիկացման նկրտումներ ունեն:

— Բացառո՞ւմ եք, որ Հայ Առաքելական եկեղեցու դեմ իրականացվող այս համակարգված հալածանքների գործում իշխանությունն ունի կրոնական որոշ կազմակերպությունների աջակցությունը:

— Անկեղծ ասած, գրեթե բացառում եմ, որովհետեւ նախաձեռնությունն անչափ քաղաքական է եւ անչափ իշխանական: Այստեղ պետք է կույր լինել, որ չտեսնել դա: Չտեսնելու տալն, ուղղակի, անիմաստ է: Այս առումով անգամ խորանալ պետք չէ: Անձնապես իմ կարծիքով՝ այլ կրոնական կազմակերպություններ այստեղ բացարձակ որեւէ դերակատարում չունեն: Այստեղ կարելի է տեսնել մեկ անձի, որովհետեւ ինձ համար ՔՊ-ն մեկ անձի կուսակցություն է: Այնտեղից դուրս է գալիս Նիկոլ Փաշինյանը եւ գոյություն չունի ինչ-որ մեկը, որը կարող է ինչ-որ բան անել:

— Վերադառնալով նախորդ հարցին՝ զարմանալի փաստ ենք արձանագրում, որ Հայ Առաքելական Եկեղեցուն ուզում են «առողջացնել» տարբեր կրոնական կազմակերպությունների անդամներ, ի՞նչ եք կարծում՝ նրանք ինքնագործունեությամբ են զբաղվա՞ծ, թե՞ ուղորդվում են իրենց կազմակերպությունների առաջնորդներից:

— Առաջին անգամ եմ լսում, որ ինչ-որ այլ կրոնական տարբեր կազմակերությունների անդամներ փորձում են «առողջացնել» Առաքելական եկեղեցին: Չեմ կարծում, թե նման բան կա: Գիտեք, բոլոր կրոնական կառույցներն էլ, եկեղեցիներն էլ առողջացման եւ փոփոխությունների մի քանի ալիքներ եւ մեծ ալիքներ անցել են, որոնց արդյունքում ավելի զարգացել են, ավելի հզորացել, իրենց հավատքն ավելի ամրապնդվել է եւ, առհասարակ, քաղաքական, հասարակական կյանքում ավելի ճիշտ դիրք են բռնել, ավելի ճիշտ գործողություններ են արել, որն Առաքելական եկեղեցին երբեւէ չի անցել: Այն շատ մոնոլիտ կառույց է մնացել՝ որեւէ փոփոխությունների կամ բարեփոխումների չգնալով: Բայց, ամեն դեպքում, սա Առաքելական եկեղեցու հավատավորների գործն է: Եթե Նիկոլ Փաշինյանն իրեն համարում է Առաքելական եկեղեցու հետեւորդ, որին խիստ կասկածում եմ, ապա կարող էր անել դա կամ գոնե փորձել, ենթադրենք մինչեւ 2018 թվականը: Համենայնդեպս, ես իրեն հետեւում եմ 2007 թվականից, երբեւէ նման բան չեմ տեսել: Կարող է մի հոդված գրած լինի, անցած լինի առաջ, բայց ոչ այսպես՝ ամիսներ, տարիներ շարունակ: Կամ, ասենք, 2018 թվականին, երբ իշխանության եկավ ՔՊ-ն, ինչո՞ւ այն ժամանակ չարեց, այլ հիմա: Այնպես որ, այստեղ էլ կարող ենք տեսնել ակնհայտ մի ճշմարտություն, որ սա խիստ քաղաքական պրոցես է եւ բացարձակ կապ չունի եկեղեցու եւ նրա հավատավորների հետ: Մնացյալն, ուղղակի, հեքիաթներ են:

«ՆԻԿՈԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԸ ՈՉԻՆՉ ՉԻ ԿԱՐՈՂ ԱՆԵԼ ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑՈՒՆ»

— Հայաստանում կա պաշտոնապես գրանցված տասնյակից ավելի կրոնական կազմակերպություններ, չե՞ք կարծում, որ եթե նրանք հանդես չեն գալիս այս ամենի դատապարտումով, ապա նշանակում է, որ վաղը նույն իշխանությունը կարող է իրենց կառույցները մտնել եւ որոշել, թե ով է քարոզիչ լինելու, ով՝ վերապատվելի, ով՝ կրոնական այդ ուղղվածության առաջնորդ եւ այսպես շարունակ:

— Այո, կարծում եմ, որ, համենայնդեպս, պետք է իրենց տեսակետը հայտնեն: Պետք է հարցնեք կոնկրետ այդ կրոնական կազմակերպություններին, ես պաշտոնական կարծիք չեմ կարող հայտնել որեւէ կրոնական կառույցից, այդ թվում՝ «Կյանքի խոսք» եկեղեցուց: Բայց միանշանակ կարծում եմ՝ պետք է իրենք իրենց դատապարտող, չհամակերպվող կարծիքը հայտնեին: Ես, որպես անհատ մարդ, միանաշանակ դատապարտում եմ, որովհետեւ եթե դու ունես ինչ-որ բան ասելու, սկզբից պետք է ասես, այլ ոչ թե տարիներ անց: Եթե դու, որպես վարչապետ այս հարցով ասելիք ունեիր, 2018 թվականից պետք է ասեիր:

— «Խղճի ազատության եւ կրոնական կազմակերպությունների մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածով Հայաստանի ողջ տարածքով արգելվում է հոգեորսությունը։ ՀՀ Լեզվի կոմիտեն «հոգեորսությունը» մեկնաբանում է հետեւյալ կերպ․ «Մոլորեցնելով կամ ստիպողաբար, ֆիզիկական եւ կամ հոգեբանական ճնշմամբ որեւէ կրոնի, դավանանքի, աղանդի հետեւորդ դարձնելուն ուղղված ներգործություն, գործողություն»: Իշխանական ողջ վերնախավին ներգրավելը Հովհաննավանքում իրականացվող միջոցառումներին, ի վերջո, չի՞ հանգեցնելու հոգեւորսության:

— Իրավական մասով չեմ կարող հստակ եւ ճշգրիտ պատասխան տալ: Բայց կարծում եմ՝ սա հոգեւորսություն չէ, որովհետեւ ինչ տեղի է ունենում, Առաքելական եկեղեցու շրջանակներում է տեղի ունենում: Եթե Առաքելական եկեղեցին հանդես գա հայտարարությամբ, որ մենք համարում ենք տվյալ քահանային այլեւս աղանդ կամ ճշմարտութունից շեղված կրոնական կազմակերպություն եւ այլն, այդ մասով, այո՛, կարող է քրական հետապնդում սկսվել: Առաքելական եկեղեցին նման բան չի հայտարարել, լուռ է մնացել: Հասկանում եմ՝ կարգալույծ են արել, բայց այս մասով պետք է ավելի դասագրքային ճանապարհով գնալ: Բայց եթե անգամ նման բան լինի, ի՞նչ է, կարծում եք, որ Նիկոլ Փաշինյանի ոստիկանությունը կամ համապատասխան կառույցները գնալու են նրան ինչ-որ պատասխանատվության ենթարկե՞ն կամ ինչ-որ մերձիշխանական քաղաքական գործչի: Ծիծաղելի է ուղղակի, չեմ էլ ուզում մտածել այդ մասով: Բնականաբար, նման բաներ չեն լինելու, ուստի՝ սա պետք է արձանագրել եւ անցնել առաջ: Պետք է, ուղղակի, հասարակությունը սրանից ենթադրություններ անի:

— Դուք եղել եք այս իշխանության մաս: Ձեր գնահատմամբ՝ վերջիվերջո, ի՞նչ նպատակ է հետապնդում Նիկոլ Փաշինյանը՝ գրանցելու իր կրոնական նոր կազմակերպությո՞ւնը, ջնջելո՞ւ Հայ Առաքելական եկեղեցին, որովհետեւ այդպես է ուզում Փաշազադեն, թե՞ այլ վարկած կարող է լինել:

— Ինձ բացարձակ չի հետաքրքրում՝ ինչ է ուզում անել Նիկոլ Փաշինյանը, անգամ չեմ էլ ուզում երկար մտածել: Բայց ընդհանուր այս հարցազրույցից պետք է, այսպես ասած, պարզ լինի կարմիր գծով, որ իմ կարծիքը հետեւյալն է՝ Նիկոլ Փաշինյանն այստեղ քաղաքական խնդիր է կատարում: Հիմա ցանկանաք-չցանկանաք, կարծեք, թե՝ չկարծեք, որ Առաքելական եկեղեցին ավելի ռուսական քաղաքական գործիչների կողմնորոշում ունի, ուզեք, թե չուզեք իշխանություններն այդպես են կարծում: Այս տեսանկյունից պետք է դիտել գործողությունների տրամաբանությունը: Պետք չէ խորանալ այդքան: Նիկոլ Փաշինյանը ոչինչ չի կարող անել Առաքելական եկեղեցուն, որովհետեւ, երեւի թե, տառացիորեն չկարողանամ ցիտել Աստվածաշունչը, բայց այն ինչ Աստծուց է, մնում է, ինչ Աստծուց չէ, խորտակվում է եւ կործանվում: Առաքելական եկեղեցին 1700 տարուց ավել է կա եւ կլինի: Նիկոլ Փաշինյանից ավելի հզոր ու մեծամեծ մարդիկ, ավելի մեծ կայսրություններ են եկել ու գնացել, բայց Առաքելական եկեղեցին եղել է ու կմնա կանգուն: Հայ Առաքելական եկեղեցու հետեւորդներն այս առումով մտածելու բան չունեն: Անգամ այն մարդիկ, ովքեր այդ եկեղեցու հետեւորդ չեն, օրինակ անձամբ ես, միեւնույն է, ընդունում են այն, որպես ճշմարտադավան: Էլի եմ ասում՝ ինչ կատարվում է, այս շոուն ավելի շատ նեղ քաղաքական նպատակների համար է: Պետք չէ դրա հետքերը փնտրել Ադրբեջանում կամ ավելի կոնկրետ Փաշազադեի հայտարարություններում, ինչի մասին ակնարկել էիք Ձեր հարցադրման մեջ: Ինչպես ասում են՝ սա էլ կանցնի:

Հրանտ Սարաֆյան
www.iravunk.com